7 gouden bouwtips voor lokale besturen

donderdag 19 september 2024

Lokale besturen hebben veel te winnen door in te zetten op circulariteit in hun bebouwde omgeving. Met een nieuwe bestuursperiode in aantocht is het tijd om plannen maken voor de toekomst! 

Deze 7 tips met praktijkvoorbeelden tonen je alvast dat het niet moeilijk is.

1. Leegstand activeren en herbestemmen

oude badhallen van Beringen
© Stijn Bollaert

De makkelijkste manier om materialen te besparen, is bestaande gebouwen ten volle te benutten. De oude badhallen op de mijnsite in Beringen, werden met bescheiden aanpassingen omgebouwd tot lagere school, met naschoolse opvang  en kinderkribbe.  Door de originele skeletstructuur kon het gebouw gemakkelijk herbestemd worden. De uitdaging was om deze overmaatse gebouwen – budgettair, energetisch en qua normen - tot geschikte ruimtes terug te brengen . Dit speelden de architecten klaar door het gebruik van boxen binnen de bestaande ruimte en het gebruik van de grote traphallen als speelruimte. De technieken werden in opbouw uitgewerkt, waardoor ze gemakkelijk aan te passen en te onderhouden zijn.
Straf! Kabo – Houtpark

2. Hyperlokale bouwmaterialen: hergebruik in situ

Zowel in nieuwbouw als in renovatie- of retrofitprojecten kunnen materialen hergebruikt worden en onderdelen hersteld. Materialen die gewonnen worden kunnen op de site zelf hergebruikt worden. Zo krijg je hyperlokale materialen en vermijd je veel transport.

Voor de nieuwe dorpsschool van Vremde werden meerdere circulaire strategieën toegepast waarbij er werd op toegekeken dat ze niet prijsverhogend zouden zijn. Zo werden de gevelstenen van de oude school hergebruikt en bijna 300 m² cementtegels mede dankzij de lokale jeugdbeweging gedemonteerd. Dit hergebruik voorkomt uitstoot van ongeveer 52000 kg CO2 eq.* (louter CO2 nodig voor de productie van nieuwe tegels). Sloopmaterialen die niet ter plaatse een tweede leven konden krijgen werden door omwonenden of leerkrachten gerecupereerd of vonden via hergebruikplatforms zoals Rotor DC een nieuwe bestemming.

lokale jeugdbeweging helpt met recuperatie van sloopmateriaal
© cuypers & Q

3. Circulaire sloop voor hergebruik ex situ

 

circulaire sloop
© Embuild Vlaanderen

Je kan ook op zoek gaan naar geschikte materialen die geoogst werden bij de renovatie of afbraak van andere gebouwen. Om materialen te hergebruiken moeten ze op een adequate manier uit het gebouw gehaald, met kennis van zaken en met de eindbestemming van het materiaal in het achterhoofd.

Het oude ziekenhuis van Maaseik, een verloederde plek in de stad, ging onder de sloophamer om plaats te maken voor meer groen in de stad. De stad Maaseik koos bij de opmaak van het bestek voor de gunningswerken voor een circulaire’ sloop gericht op maximaal hergebruik van grondstoffen en het minimaliseren van de milieu-impact. De aannemer werd beoordeeld met de CO2-prestatieladder, waarbij een fictieve korting toegepast wordt op de offerte. Het aannemersbedrijf maakte een inventaris van herbruikbare materialen, zoals lavabo’s, tussenwanden, en deuren, die zorgvuldig werden ontmanteld en hergebruikt. Niet-inerte materialen worden selectief afgevoerd voor recyclage, terwijl de PVC ramen werden door de fabrikant werden teruggenomen voor recycling in hun productieproces. 

4. Sharing is caring: grondstoffen sparen door ruimtes en functies te delen

Een andere eenvoudige manier om materialen (en dus uitstoot) te besparen is ruimtes delen. Veel gebouwen hebben maar één functie en worden niet de hele dag gebruikt. Door deze ruimtes te delen met anderen kan de beschikbare ruimte beter benut worden.

Het oude vervallen stationsgebouw van Wijgmaal krijgt een nieuwe bestemming. De gemeente nam het in erfpacht van de NMBS en gaf het vervolgens in concessie aan de VZW Dialoog die het renoveert tot kantoorgebouw. De andere helft van de gebouwen krijgt een publieke invulling, zo staat in de samenwerkingsovereenkomst met de stad Leuven. Er is gekozen om zo veel mogelijk ruimtes te delen: zo wordt de koffie- en lunchbar overdag tijdens weekdagen een buurtcafé in het weekeinde en ’s avonds. Een mobiele keuken moet gebruik van de ruimte als vergader- en opleidingsruimte voor Dialoog mogelijk maken. Deze ruimte staat ter beschikking van de lokale verenigingen voor hun werking. Ook het sanitair blok wordt voor kantoor-  en publieke functies gedeeld. Dit levert een maximaal gebruik en bezetting op van het gebouw met een minimum aan voorzieningen en ruimtebeslag.

 

renovatie station Wijgmaal
© VZW Dialoog

 

5. (Ver)bouwen voor morgen: aanpaspaar en toekomstgericht (ver)bouwen

impressie nieuw gebouw
©  SCOOP Architecten

De noden van vandaag zijn niet per sé dezelfde noden als die van over 10-20 jaar. Bouwen met oog voor de toekomst betekent dat we capaciteit voor verandering inbouwen zodat een gebouw zich kan aanpassen aan deze veranderende noden, nieuwe maatschappelijke en ecologische uitdagingen. Bovendien houdt een toekomstgericht gebouw langer zijn vastgoedwaarde.

Door de fusie Neerpelt en Overpelt had het gemeentehuis van Neerpelt geen nut meer. Daarom werd het omgevormd tot een Belevingscampus “De Stroming” met een OPEN bibliotheek die ook buiten de openingsuren (7-22u) toegankelijk is en een plek voor Kind en Gezin en het Huis van het Kind en een ceremoniezaal.  Door het juist positioneren van de kolommen in het gebouw kan het gebouw later een andere invulling krijgen zonder aan de structuur te moeten wijzigen. Zo kan het gebouw in de toekomst als hotel of congrescenter dienen.

6. (Ver)bouwen voor meervoudig en divers ruimtegebruik

Om ruimtes makkelijker te delen is de aanpasbaarheid van een gebouw een grote meerwaarde. Verschillende groepen hebben verschillende noden waardoor flexibiliteit in de toegang alsook ruimte-opstelling zeker wenselijk is. Dit verlaagt de drempel om gebouwen te delen, nu en in de toekomst.

Bij de uitbreiding van de basisschool De Stadsmus in Oudergem stond de flexibele invulling en aanpasbaarheid van het gebouw centraal waardoor een heel variabel gebruik van de ruimte mogelijk is vandaag, maar ook voor de toekomst. De weldoordachte kolommen- en balkenstructuur maakt het een zeer aanpasbaar gebouw aan de veranderende noden. Zo zijn alle binnenwanden niet-dragend, wat zorgt voor extra flexibiliteit naar de toekomst toe. De hoogte is over-gedimensioneerd wat ruimte biedt voor extra techniek, mocht dat nodig zijn in de toekomst. Alle klaslokalen kunnen ontdubbeld worden, wat pedagogisch mogelijkheden biedt, maar waardoor er ook meer mogelijkheden zijn voor gebruik door externen.

Het gebouw heeft een centraal "atrium" dat ervoor zorgt dat men de verschillende scenario’s eenvoudig kan sturen en de verschillende delen van de school makkelijk kan afsluiten of openstellen. De klaslokalen en de speelplaats worden na schooltijd opengesteld voor de buurt.

 

 

De Stadsmus in Oudergem
© Archiles Architecten

7. De inboedel, ook een tweede leven waard  

Het stadhuis van Roeselare is bekroond met de Belgian Construction Award 2021 in de categorie Circular Building. In het ontwerp werden tal van circulaire strategieën toegepast. Niet alleen het sloopafval van het oude gebouw kreeg een nieuw leven, ook allerhande andere materialen werden hergebruikt: van meubels over verlichting, tot zelfs de radiatoren. Zo gingen bijvoorbeeld meer dan 50 scholen en verenigingen naar huis met tweedehands keukens, kasten en kantoormateriaal. Een goede manier om betrokkenheid te creëren voor je circulair project en minder afval om af te voeren. 

Simpel toch?

Hergebruik van ruimtes, materialen en grondstoffen zorgen voor minder afval en een lagere ecologische voetafdruk. Circulaire projecten maken efficiënter gebruik van materialen en ruimte, én op langere termijn zijn er minder kosten voor onderhoud en herstellingen. Zo zie je maar, circulaire principes toepassen is niet moeilijk.
Deze lokale besturen zagen alvast de winst voor planeet én portemonnee.  

Wat houdt jou nog tegen?
Wil je graag meer weten? Bekijk dan zeker de actiebundel circulair bouwen!

BEKIJK HIER DE BROCHURE BOUW >

Deel dit artikel