Monitor Circulaire Economie gelanceerd

donderdag 25 november 2021

De Vlaamse Regering wil van Vlaanderen een circulaire koploper maken in Europa. Dat wil ze doen door in circulaire innovatie te investeren en de materiaalvoetafdruk van onze consumptie met 30% te verminderen tegen 2030. Om de komende jaren de vorderingen in beeld te krijgen, lanceren Ministers Crevits en Demir vandaag de eerste Monitor Circulaire Economie voor Vlaanderen. De monitor bundelt meer dan 100 indicatoren over kringlopen in onze economie en de impact op de omgeving.

Materiaalstromen in Vlaanderen
Klik op de afbeelding om het in groter formaat te openen

Met een circulaire economie kan Vlaanderen drie keer winnen. We beperken de milieu-impact van onze economie. We worden minder afhankelijk van import van dure grondstoffen. En we creëren kansen voor technologische en sociale innovatie. Er is ook een sterke link met het klimaat: twee derde van onze CO2-uitstoot wordt immers veroorzaakt door de ontginning, verwerking, consumptie en recyclage van materialen.

Maar om te weten of we op de goede weg zijn met die circulaire economie en om onderbouwd beleidskeuzes te maken, hebben we data nodig. Daarom lanceren Vlaanderen Circulair en het Steunpunt Circulaire Economie samen met ministers Hilde Crevits en Zuhal Demir vandaag de Monitor Circulaire Economie.

Hoe circulair is Vlaanderen dan?

21%. Dat is het korte antwoord op de vraag. Het circulariteitscijfer berekent hoeveel van onze materialen in onze economie van recyclage en hergebruik afkomstig zijn. Hoe groter dit aandeel, hoe circulairder de economie heet te zijn.

Het lange antwoord is natuurlijk genuanceerder: de circulariteit van de Vlaamse economie is niet in één cijfer te vatten. Zo'n cijfer gaat iets te kort door de bocht voor iets zo complex als de economie. Daarom kiest de Monitor Circulaire Economie voor een andere aanpak: het geeft een reeks indicatoren per domein van onze economie. Meer dan 100 indicatoren in totaal.

Groot materiaalverbruik, minder afval, meer recyclage

In de cijfers zien we dat de Vlaamse economie een grote slokop van materialen is. 72% van die materialen wordt echter, na behandeling door onze bedrijven, weer geëxporteerd. We houden 20 ton materialen per inwoner voor eigen gebruik.

Onze totale materiaalvoetafdruk (een tegenhanger van de koolstofvoetafdruk) groeit helaas nog. Vlaanderen heeft de ambitie deze trend om te buigen en een daling in te zetten van -30% ten opzichte van 2010 tegen 2030.

Vlaanderen realiseert wél zogenaamde ontkoppelingen op het vlak van afvalproductie: bij huishoudens daalt de hoeveelheid afval, terwijl het huishoudbudget nagenoeg constant blijft. Dit is een absolute ontkoppeling: de trend is dalend in absolute cijfers. Bij bedrijven zien we een relatieve ontkoppeling: de afvalproductie stijgt minder snel dan de groei van de economische activiteit (BBP). De trend is dus (nog) stijgend, maar niet langer in gelijke tred, de stijging vertraagt. Bedrijven lijken dus steeds succesvoller in hun strijd tegen afval.

Vlaanderen zette de voorbije decennia sterk in op selectieve inzameling van afval en de uitbouw van een recyclage-industrie. Dat toont zich in de cijfers: we laten hoge recyclagegraden optekenen. Van de totale hoeveelheid huishoudelijk afval (inclusief bouw- en sloopafval) gaat 67% naar een inrichting voor recyclage of compostering. Bij bedrijfsafval krijgt 68% een tweede leven. Dat wordt 79% als we de recyclage en hergebruik van bouw- en sloopafval bijtellen. Het cijfer is met 10 procentpunt gestegen in de voorbije tien jaar.

Van recyclage naar circulaire economie

Toch is daarmee de kous niet af, want een groot aandeel van die recyclage is nog laagwaardige recyclage (bouwmaterialen omzetten in gruis voor wegfunderingen bijvoorbeeld). De uitdaging voor Vlaanderen ligt erin om, aanvullend aan de recyclage, ook zogenaamd hoogwaardige circulaire strategieën meer en meer ingang te doen vinden: minder materialengebruik, levensduurverlenging door onderhoud en herstel, ecodesign, hergebruik, innovatieve inzet van reststromen uit landbouw en voeding... Zo kunnen we de gerecycleerde materialen ook inzetten in hoogwaardige toepassingen. Zoals bouwmaterialen niet enkel voor gruis maar ook echt opnieuw gebruiken om tegels te maken. Of bijvoorbeeld om biomassa te gaan gebruiken om biogebaseerde producten te maken, zoals bioplastics of grondstoffen voor de chemie, en zo minder afhankelijk worden van fossiele brandstoffen.

Over die hoogwaardige strategieën zijn de data nog beperkt. Wat we dankzij onderzoek wél weten:

  • Het totale hergebruik van gebruiksgoederen (witgoed, elektro, huisraad, textiel, meubelen...) -waarbij we ze niet recycleren (omzetten in grondstoffen), maar in hun geheel hergebruiken- in Vlaanderen bedraagt 34 kg per inwoner. Daarmee geven we samen elk jaar 224.000 ton spullen een nieuwe thuis.
  • Tewerkstelling in circulaire sectoren of activiteiten stijgt bijna 3 keer sneller dan het Vlaams gemiddelde.
  • De omzet van de Vlaamse kringwinkels is sinds 1995 sterk gegroeid van 1,1 naar 61 miljoen euro per jaar.
  • Net geen 20% van de bedrijven gebruikt afval, rest- of bijproducten opnieuw voor hetzelfde proces. Meer dan een kwart van de bedrijven zorgt ervoor dat hun producten makkelijk hersteld of gerecycleerd kunnen worden.

Denken in voorraden

Ook interessant: 71 miljoen (85%) van de 84 miljoen ton die we jaarlijks aan materialen gebruiken, voor andere toepassingen dan de productie van energie, blijft op de één of andere manier in onze economie aanwezig. Dat noemen we 'netto toevoegingen aan de voorraad'. Concreet zal het gros van de materialen in de bouwsector te vinden zijn: we importeren bouwmaterialen en 'stockeren' ze voor jaren in de vorm van een huis of kantoorgebouw. Die materialen zijn dus niet verloren en bieden kansen om later nieuwe kringlopen te sluiten. Als we bijvoorbeeld nu meer veranderingsgericht of demonteerbaar gaan bouwen, kan de maatschappelijke voorraad die we opbouwen later renderen voor onze economie. In een toenemende mondiale concurrentie om grondstoffen is goed voorraadbeheer een strategische troef.

Vlaanderen pakt de uitdaging aan

Vlaams minister van Economie, Innovatie, Werk, Sociale economie en Landbouw Hilde Crevits en Vlaams minister van Omgeving en Energie Zuhal Demir zijn samen voogdijministers voor de circulaire economie. Het publiek-privaat partnerschap Vlaanderen Circulair coördineert de inspanningen. Binnen dat partnerschap werken zes thematische werkagenda's (bouw, bio-economie, chemie/kunststoffen, maakindustrie, voeding, en waterkringlopen) aan concrete acties voor de korte termijn.

“Meten is weten. Daarom lanceren we een wetenschappelijke monitor van de circulaire economie in Vlaanderen. De monitor toont aan dat we op de goede weg zijn. EU Commissaris Frans Timmermans noemt Vlaanderen niet voor niets voorloper in de circulaire economie! Maar Vlaanderen heeft ook nog werk aan de winkel: we kunnen nog meer gerecycleerde materialen hergebruiken voor het maken van nieuwe producten. Denk aan het hergebruik van de elektronica in onze smartphones. Met het relanceplan investeren we in de circulaire economie om de cirkel rond te krijgen.”
- Vlaams minister van Economie en Innovatie Hilde Crevits

De Vlaamse regering investeert tussen 2019 en 2022 om en bij de 120 miljoen euro in circulaire innovatie. Ook investeert Vlaanderen verder in onderzoek en monitoring van de eigen prestaties met de monitor en een nieuw Steunpunt Circulaire Economie voor de periode 2022-2026.

Je vindt de Monitor Circulaire Economie op:
www.cemonitor.be

Lees hier de volledige analyse voor Vlaanderen >
Lees hier het verslag van het slotevent van het CE Center >
Een overzicht van alle presentaties van het slotevent van het CE Center vind je hier >

---

Het Steunpunt Circulaire Economie (CE Center) stroomlijnt het beleidsrelevant onderzoek over de circulaire economie in Vlaanderen. Het Steunpunt is deel van Vlaanderen Circulair en verenigt onderzoekers van de KU Leuven, de UGent, de Universiteit Antwerpen en VITO. De OVAM en het Departement Economie Wetenschap en Innovatie (EWI) financieren samen het steunpunt.

Deel dit artikel

CATEGORIEEN

Actua