In dit artikel:

• 1. Wat structuur brengen kan geen kwaad
• 2. Meten is weten, maar weet wàt je wil meten
• 3. Wie data zaait, zal toepassingen oogsten
• 4. Smart technologie is niet langer happy few-technologie
• 5. Oh ja… en vergeet de gebruikers niet

1. Wat structuur brengen kan geen kwaad

Als het over slimme technologie gaat, vliegen de termen ons om de oren: IOT, blockchain, big data, smart grids, AI, VR, AR, robots, drones… Meng dat met het omvattende concept van de circulaire economie en het einde is gauw zoek. Om wat structuur in de hoofden te krijgen, vroegen we imec en Pantopicon om een mapping en structurering te doen van hoe slimme technologie de circulaire economie vooruit kan stuwen in de stad. Met andere woorden: hoe zullen circulaire slimme steden eruit zien? Bovendien vroegen we een verkenning van Belgische bedrijven die al op dit kruispunt actief zijn. We ontsluiten de inzichten van het studiewerk geleidelijk op onze site, maar geven hier alvast de essentie mee.

5 TENDENSEN

De auteurs onderscheiden vijf grote tendensen in slimme technologie:

1. Meten als startpunt om te weten wordt steeds belangrijker

   Voorbeeld: Door lekken in ons waterleidingsnet gaat er dagelijks 180 miljoen liter drinkwater verloren. De kostprijs van dit verlies bedraagt op jaarbasis ruim 280 miljoen euro. Door met sensoren leidingen beter in de gaten te houden, kunnen we die kostelijke verspilling met milieu-impact terugdringen.

2. De toevloed aan (sensor)data moet geanalyseerd en begrijpbaar gemaakt worden
   Voorbeeld: smart plantenkwekerijen verzamelen tal van data over hun plantjes. Die data wordt geanalyseerd en vertaald in een interface op mensenmaat: medewerkers krijgen via een augmented reality-bril live en ter plekke overzichtelijke info over de kweek, zodat er minder verlies en verspilling is tijdens productie.
    
3. Autonome technologie wordt steeds meer gemeengoed
   Voorbeeld: dankzij sensoren, data en algoritmes kunnen auto’s steeds autonomer functioneren. Zo schakelen we menselijke fouten uit en kunnen we transport veel efficiënter organiseren, met wellicht minder wagens, minder asfalt en minder wachttijden.
    
4. Samenwerken wordt steeds makkelijker
   Voorbeeld: dankzij digitale platformen en traceertechnologie kunnen bedrijven hun transportstromen steeds beter op elkaar afstemmen en bundelen. Containers die vroeger leeg terug naar afzender verscheept werden, worden nu gevuld met goederen van een andere verzender.
    
5. Transparantie en veiligheid wordt steeds belangrijker
   Voorbeeld: met technologieën als blockchain kan een product van bron tot eindgebruiker (en tweede, derde leven) gemonitord en geregistreerd worden op een ongezien fraudebestendige manier. Goed om totale inkijk te krijgen, en bijvoorbeeld ethische keuzes te maken of hergebruikte goederen nauwkeuriger te waarderen.

5 STROMEN

We lieten de kansen van slimme technologie onderzoeken voor vijf soorten kringlopen (stromen). Per stroom definieerden de auteurs enkele opportuniteiten. Die opportuniteiten werden op hun beurt elk in reële en concrete toepassingen voor de stad uitgewerkt. Die toepassingen kunnen al bestaan of nog inspirerende toekomstmuziek zijn. We laten ze de komende maanden geleidelijk op je los.

2. Meten is weten, maar weet wàt je wil meten

Zoals gezegd, wordt meten als startpunt om te weten steeds belangrijker én haalbaarder dankzij slimme technologie. Maar, zo drukte Helen Versluys van AGORIA ons op het hart: voor je aan zoiets begint, moet je vooral goed weten wàt je wil meten en waarom. Met wat sensoren een eindeloze stroom aan data genereren kan bij wijze van spreken iedereen, de kunst ligt in de selectie, de analyse en het inzichtelijk en bruikbaar maken van de data.

Helen sprak uit ervaring: technologiefederatie AGORIA werkt al geruime tijd met haar achterban aan de integratie van circulaire economie in de sector. Dat gaat met vallen en opstaan. Met het jongste project Circular Bytes – met steun van Vlaanderen Circulair – gaan ze op zoek naar de meerwaarde die digitale technologie kan bieden om processen te optimaliseren, onderhoud te verbeteren, andere business modellen te hanteren… De vraag naar juiste data-selectie is daarbij vaak het vertrekpunt.

3. Wie data zaait, zal toepassingen oogsten

Nils Walravens kwam ons vertellen hoe burgers en lokale overheden hun voordeel kunnen halen uit open data. Nils werkt bij Smart Flanders, een ondersteuningsprogramma van de Vlaamse Overheid voor real-time open data bij lokale overheden. Zijn centrale stelling was dat goede, relevante toepassingen ontwikkelen die data ontsluiten, werk voor specialisten is. Een app bouwen vergt een volgehouden ontwikkeling, onderhoudswerk en marketing… Bovendien is slechts een fractie van de ontwikkelde apps succesvol. Daarom kiezen overheden best voor een aanpak van open data: stel alle data vrij beschikbaar voor ontwikkelaars en laat de markt maar knutselen aan toepassingen waar mensen echt mee gebaat zijn. In Londen, bijvoorbeeld, stelt de vervoersmaatschappij alle data open voor de markt. 13.000 ontwikkelaars ontwikkelen er 600 apps. 42% van de Londenaars gebruikt een toepassing die gebaseerd is op die open data.

De rol van overheden kan volgens Nils verder gaan dan het ‘passieve’ openstellen van data. De overheid moet ook actief bemiddelen om data bij privé-eigenaars te ontsluiten. Smart Flanders bundelt bijvoorbeeld als pilootproject de inspanningen van 13 centrumsteden om - vooral private – parkeerdata samen te brengen en te ontsluiten. Dat vergt maatwerk en onderhandelingen met de individuele parkeerbedrijven, die elk hun specifieke belangen, contracten en software hebben.

4. Smart technologie is niet langer happy few-technologie

De technologische trein dendert voort, maar de tickets worden steeds goedkoper. Sensoren, connectiviteit, dashboards, applicaties, chips… worden steeds krachtiger en goedkoper en daardoor bereikbaar voor elke burger, overheid of ondernemer met een plan. Je kan nu al voor geen geld pakketjes met sensoren of tracking devices kopen om een eigen Internet of Things te bouwen in je huis, wijk of bedrijf.

De democratisering van technologie maakt fantasierijke en maatschappelijk relevante toepassingen haalbaar: dynamische prijszetting van drinkwater en energie op basis van de beschikbare reserves, communicerende afvalstraatjes, gecrowdsourcte meetstations voor luchtkwaliteit, monitoring en tracing van gereedschap uit de materiaalbibliotheek…

5. Oh ja… en vergeet de gebruikers niet

Is al het voorgaande niet al te vaak een verhaal van enthousiaste ingenieurs die vooral oplossingen uitvinden en pas dan op zoek gaan naar een probleem waarvoor het kan dienen? Met andere woorden: hoe vermijden we dat dit soort technologische ontwikkelingen zich boven de hoofden van de mensen afspeelt en ze zelf, met hun legitieme behoeften en verwachtingen niet in het verhaal meespelen (tenzij als data-melkkoe)?

De democratisering van de technologie is één deel van het antwoord, mensen betrekken is een ander deel. Gabrielle Van Zoeren gaf een prima voorbeeld met hoe ze in Antwerpen met slimme technologie burgers tot een duurzamere levensstijl willen aanzetten. In de wijk-in-aanbouw Nieuw-Zuid voert zij het project Circular South aan, een geheel van slimme ingrepen in de huizen, omgeving en publieke ruimte die tot een meer duurzame en gezellige wijk moeten leiden.

Bewoners kunnen bijvoorbeeld intekenen op een systeem dat hen automatische beloningen op een digitale rekening geeft als ze een duurzame daad stellen (bv. wasmachine pas aangezet als de zon schijnt; minder restafval gedeponeerd; lokaal geshopt…). Om zo’n systeem te doen werken, moet je vooral de bewoners mee krijgen en rekening houden met hun tempo en bezorgdheden. Of zoals Gabrielle het formuleerde: “Als je de mensen niet meekrijgt, zit duurzaamheid enkel in de stenen en niet in de mensen.”